wtorek, 27 grudnia 2011

Tablica Upamiętniająca Rozpoczęcie Podróży Tadeusza Kościuszki z Polski Do Ameryki w Kuzawce.

Kuzawka jest to wieś w województwie lubelskim oddalona o 64 km od Białej Podlaskiej.

Ta niewielka wieś położona nad rzeką Bug, w dawnych czasach zwana była Kużawka.
I pod tą nazwą w „Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i Innych Krajów Słowiańskich” wyd w 1880 roku. Możemy przeczytać: „Główny folw. dóbr słowatyckich. Przystań dla statków zbożowych na Bugu i binduga. R. 1776 z K. odpłynął na galerze do Gdańska i dalej do Ameryki gen. Kościuszko.” W tekście zachowano oryginalną ówczesną pisownię.






Postanowiłem sprawdzić, w jakich okolicznościach nasz Bohater Narodowy odpłynął z Kuzawki i co go skłoniło do podróży za ocean. W tym celu odszukałem Tygodnik Ilustrowany Nr. 300 z dnia 24 września 1881 roku. W którym to w artykule pt: „ Pamiętniki Jerzego Soroki, pazia i koniuszego księcia generała ziem podolskich, 1772 – 1822.” znajduje się opis okoliczności, w jakich Tadeusz Kościuszko postanowił wyjechać za ocean.

 

Jako się okazuje nasz bohater musiał opuścić kraj z powodu kobiety, z którą to chciał się ożenić, córki Hetmana Polnego Litewskiego Sosnowskiego, pod którego dowództwem służył T. Kościuszko. Gdy Hetman Sosnowski stanowczo przeciwstawił się temu ślubowi, wówczas jego córka Ludwika postanowiła nie usłuchać woli ojca i usiłowała uciec do Tadeusza. Lecz zapobiegliwy ojciec dobrze pilnował córki i zatrzymał ją przy bramie pałacowej. Postępek ten jednak wywołał w hetmanie silne wzburzenie. Wówczas Tadeusz Kościuszko zmuszony był pożegnać się ze służbą u hetmana Litewskiego i uciekać. Gdyż w tamtych czasach hetmani posiadali nad oficerami władzę nieograniczoną i groziło mu rozstrzelanie. Młody Tadeusz postanawia schronić się w Sławatyckich dobrach, które w tym czasie dzierżawione były przez jego szwagra. W majątku tym przebywała w owym czasie młodsza siostra Tadeusza, chorążyna Katarzyna Żółkowska.



Sławatycze kościół katolicki, poniżej Cerkiew prawosławna oba obiekty stoją naprzeciw siebie.


Tam też Tadeusz Kościuszko spotyka się z przejeżdżającym przez te okolice księciem Adamem Czartoryskim, który zatrzymał się w sławatyckiej karczmie na odpoczynek. Młody T. Kościuszko zwierza się Księciu, iż nie widząc w Polsce szans na awans i obawiając się zemsty ze strony hetmana Litewskiego Sosnowskiego postanowił wyjechać do Ameryki za przykładem księcia Poniatowskiego i wielu innych Polaków, gdzie może się dosłużyć wyższych szlifów oficerskich. Lecz przeszkodą w tych zamiarach dla młodego Tadeusza Kościuszki, był brak gotówki na podróż. Wówczas Książe dał 500 czerwonych złotych młodemu Tadeuszowi, chcąc mu pomóc w realizacji zamiarów.
Wkrótce T. Kościuszko dzięki pomocy swego dobroczyńcy, odpływa z przystani w Kuzawce do Gdańska, a potem dalej do Ameryki gdzie służył 9 lat, dosłużywszy się stopnia generalskiego oraz Orderu Cyncynatów.


Źródła:
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i Innych Krajów Słowiańskich wyd w 1880 r.
Tygodnik Ilustrowany Nr.300 z dnia 24 września 1881 r.

wtorek, 20 grudnia 2011

Rzeka Bug w okolicach Gnojna

Gnojno jest to wieś w województwie lubelskim oddalona o 30 km od Białej Podlaskiej.
Znajduja się tu wysoka 30 metrowa piaszczysta skarpa, która gwałtownie urywa się na zakolu rzeki Bug. Miejsce to oznaczone jest na mapach jako Łysa Góra.



Widok ze skarpy latem na piękny nadbużański krajobraz.




Tuż u podnóża skarpy przy zakolu rzeki znajduje się starorzecze nazywane Binduga.
W dawnych czasach, gdy rzeka Bug była głównym traktem handlowym pomiędzy Wołyniem a Gdańskiem, na zakolu tym znajdował się port rzeczny.
Bimduga i rzeka Bug utworzyły w tym miejscu cypel lądu, który stał się rajem dla wędkarzy. A samo podnóże skarpy jest ulubionym miejscem, w którym można spotkać wędkarzy o każdej porze roku.



Widok na skarpę jesienią.






Również Binduga zasilana niewielkim strumyczkiem spływającym ze stromych zboczy posiada swój niewątpliwy urok dzikiej przyrody.




Piękno tutejszych plenerów możemy obejrzeć w filmie pt: „Nad Niemnem”, który był tutaj kręcony.


środa, 14 grudnia 2011

Niemieckie Bunkry w Dąbrówce.


Dąbrówka jest to wieś w województwie mazowieckim oddalona o 143 km od Białej Podlaskiej.
Za wsią Dąbrówka na leśnej wydmie znajdują się dwa niemieckie schrony wybudowane w 1940 roku należące do tzw. „Przedmościa Warszawskiego”, do obiektów prowadzi polna droga, a raczej powinno się powiedzieć leśna droga.



Pierwszy z nich to ciężki schron obserwacyjny typu „Stand fűr Artillerie-Beobachtungsstand".
O dwumetrowych żelbetonowych ścianach, schron z dwoma strzelnicami i stalową kopułą obserwacyjną o średnicy 1,5 metra, która posiadała cztery boczne otwory (peryskopy) umożliwiające prowadzenie obserwacji we wszystkich kierunkach oraz jeden górny otwór dla wysuwanego głównego obrotowego peryskopu.
Właśnie ta zachowana kopuła obserwacyjna sprawia, że jest to obiekt rzadki na terenach polski.
Jego zadaniem było prowadzenie obserwacji pola walki i podawanie namiarów dla artylerii, ogień z takiego schronu prowadzono tylko w chwili bezpośredniego zagrożenia.
Drugi to ciężki schron bojowy typu „MG-KASEMATTE”, posiada on dwie strzelnice, w schronie tym znajdowało się 6 ludzi.

                         Wnętrze kopuły obserwacyjnej.

Pomimo działania na tych terenach partyzantki nie zebrała ona, żadnych informacji o znajdujących się tu schronach bojowych. Więc w zasadzie na ich temat, nie wiele jest wiadomo prócz kilku suchych faktów.
Również o przebiegu walk o zdobycie schronów, nie wiele można się dowiedzieć, po za relacjami okolicznych mieszkańców. 


Gdy ja tam byłem, stan obu schronów widoczny jest na zdjęciach, dziś jak mi wiadomo z doniesień prasowych miłośnicy fortyfikacji pracują nad zadbaniem obu tych obiektów i przywróceniem im odpowiedniego wyglądu, pozostaje życzyć im powodzenia i wytrwałości.

niedziela, 11 grudnia 2011

Dworek w Ciciborze Dużym


Cicibór Duży jest to wieś w województwie lubelskim oddalona o 5 km od Białej Podlaskiej.
Znajduje się tu pozostałości założenia dworskiego wraz z parkiem krajobrazowym z różnych okresów.

Pierwsze wzmianki o wsi Cicibor pochodzą z „ Metryki Litewskiej” z 1481 r. o nadaniu wsi przez Kazimierza Jagiellończyka braciom Owłaszce i Łuszce.
Wieś w przeszłości różnie była zwana Cicibor lub Ciciborek aż do czasów, gdy ostatecznie przylgnęła do niej nazwa Cicibór.


Budynek dworski pochodzący z lat 20-tych XX wieku obecnie mocno zrujnowany.



Chcąc wyjaśnić pochodzenie nazwy Cicibór sięgam po „Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i Innych Krajów Słowiańskich ” wydany w 1880 roku, gdzie w Tomie 1 czytamy:
„Cibor, dawne imię to zapewne co Ścibor, stanowi źródłosłów nazw: Cibory, Ciborów, Ciborowice. Spotykamy także formę Cicibór przedstawiającą zabytek starożytnej właściwości aryjskich języków powtarzania początkowej spółgłoski”. (W tekście zachowano oryginalną ówczesną pisownie).



W swej historii Cicbór miał wielu właścicieli, z których to najbardziej jednak zasłynęli Radziwiłłowie. Anna z Sunguszków Radziwiłłowa założyła tu pracownię tkacką, a w późniejszym okresie za czasów Hieronima Floriana Radziwiłła mieszkały tu tancerki występujące w Białej, w jego nadwornym teatrze.


Przed 1914 rokiem wieś znalazła się w posiadaniu Kazimierza Gierkowicza i pozostała w posiadaniu tej rodziny do września 1939 roku, kiedy to dworek został po raz pierwszy zniszczony.


W sąsiedztwie dworu stoi dawna cerkiew unicka wybudowana w 1655 r. przez ówczesnego dziedzica Ciciboru Adama Świderskiego.
Wieś Cicibór Duży była w okresie zaboru rosyjskiego jedną z wielu, gdzie szczególnie okrutnie zaborca obszedł się z Unitami Podlaskim, po tym jak z rozkazu Cara Aleksandra II skasowano unię, a oporni unici czując się Polakami i niechcący przejść na prawosławie trwali w obronie wiary swoich przodków. Ukaz Carski zabraniał Unitom udzielania ślubów, chrztów i pochówków w kościołach katolickich. Dlatego unici nie chcąc przyjmować prawosławia kryli się po lasach gdzie odbywały się potajemne chrzty i śluby.


Na zachód od dworu, w zakolu  rzeki Klukówki, zachowały się pozostałości zniekształconego parku krajobrazowego z XIX wieku, ze śladami ogrodu włoskiego z przełomu XVII i XVIII wieku.


Na terenie obecnej Stacji Oceny Odmian Roślin zachowały się dwie obory z II połowy XIX wieku, spichlerz i lamus, które wchodziły w skład założenia dworskiego.

 
Źródła:
-Kazimierz Bartoszewicz – „Dawna Biała na Podlasiu w wspomnieniach mego dziadka Adama (1792-1878)” wyd.1928 r.
-Bolesław Górny – "Monografia Powiatu Bialskiego Województwa Lubelskiego" wyd. 1939 r.