Tablica Upamiętniająca Rozpoczęcie Podróży Tadeusza Kościuszki z Polski Do Ameryki w Kuzawce.

Kuzawka jest to wieś w województwie lubelskim oddalona o 64 km od Białej Podlaskiej.

Ta niewielka wieś położona nad rzeką Bug, w dawnych czasach zwana była Kużawka.
I pod tą nazwą w „Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i Innych Krajów Słowiańskich” wyd w 1880 roku. Możemy przeczytać: „Główny folw. dóbr słowatyckich. Przystań dla statków zbożowych na Bugu i binduga. R. 1776 z K. odpłynął na galerze do Gdańska i dalej do Ameryki gen. Kościuszko.” W tekście zachowano oryginalną ówczesną pisownię.

Postanowiłem sprawdzić, w jakich okolicznościach nasz Bohater Narodowy odpłynął z Kuzawki i co go skłoniło do podróży za ocean. W tym celu odszukałem Tygodnik Ilustrowany Nr. 300 z dnia 24 września 1881 roku. W którym to w artykule pt: „ Pamiętniki Jerzego Soroki, pazia i koniuszego księcia generała ziem podolskich, 1772 – 1822.” znajduje się opis okoliczności, w jakich Tadeusz Kościuszko postanowił wyjechać za ocean.

 

Jako się okazuje nasz bohater musiał opuścić kraj z powodu kobiety, z którą to chciał się ożenić, córki Hetmana Polnego Litewskiego Sosnowskiego, pod którego dowództwem służył T. Kościuszko. Gdy Hetman Sosnowski stanowczo przeciwstawił się temu ślubowi, wówczas jego córka Ludwika postanowiła nie usłuchać woli ojca i usiłowała uciec do Tadeusza. Lecz zapobiegliwy ojciec dobrze pilnował córki i zatrzymał ją przy bramie pałacowej. Postępek ten jednak wywołał w hetmanie silne wzburzenie. Wówczas Tadeusz Kościuszko zmuszony był pożegnać się ze służbą u hetmana Litewskiego i uciekać. Gdyż w tamtych czasach hetmani posiadali nad oficerami władzę nieograniczoną i groziło mu rozstrzelanie. Młody Tadeusz postanawia schronić się w Sławatyckich dobrach, które w tym czasie dzierżawione były przez jego szwagra. W majątku tym przebywała w owym czasie młodsza siostra Tadeusza, chorążyna Katarzyna Żółkowska.

Sławatycze kościół katolicki, poniżej Cerkiew prawosławna oba obiekty stoją naprzeciw siebie.

Tam też Tadeusz Kościuszko spotyka się z przejeżdżającym przez te okolice księciem Adamem Czartoryskim, który zatrzymał się w sławatyckiej karczmie na odpoczynek. Młody T. Kościuszko zwierza się Księciu, iż nie widząc w Polsce szans na awans i obawiając się zemsty ze strony hetmana Litewskiego Sosnowskiego postanowił wyjechać do Ameryki za przykładem księcia Poniatowskiego i wielu innych Polaków, gdzie może się dosłużyć wyższych szlifów oficerskich. Lecz przeszkodą w tych zamiarach dla młodego Tadeusza Kościuszki, był brak gotówki na podróż. Wówczas Książe dał 500 czerwonych złotych młodemu Tadeuszowi, chcąc mu pomóc w realizacji zamiarów.
Wkrótce T. Kościuszko dzięki pomocy swego dobroczyńcy, odpływa z przystani w Kuzawce do Gdańska, a potem dalej do Ameryki gdzie służył 9 lat, dosłużywszy się stopnia generalskiego oraz Orderu Cyncynatów.

Źródła:

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i Innych Krajów Słowiańskich wyd w 1880 r.

Tygodnik Ilustrowany Nr.300 z dnia 24 września 1881 r.