Twierdza Osowiec

Osowiec jest to osada w województwie podlaskim oddalona o 223 km od Białej Podlaskiej.
Twierdza w Osowcu zbudowana została w drugiej połowie XIX wieku usytuowano ją na jedynej przeprawie przez bagna biebrzańskie, zabezpieczając osłonę kolei i szlaku komunikacyjnego Ełk - Białystok , a przede wszystkim północną część Królestwa Polskiego przed atakiem od strony Prus Wschodnich.

Teren Fortu I Centralnego jest obecnie użytkowany przez jednostkę wojskową i aby go zwiedzić trzeba się umawiać z przewodnikiem, który oprowadzając zwiedzających po obiektach opowiada ciekawą historię twierdzy, z zewnątrz nie wiele zobaczymy z uwagi na to, że fort jest otoczony fosą która jest porośnięta gęstą roślinnością.

Ponieważ obecnie Twierdza znajduje się na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego więc zwiedzanie umocnień to także spotkanie z dziką przyrodą i malowniczymi widokami.
Udajemy się do najbardziej wysuniętego na północ Fortu II Zarzecznego jest on otoczony fosą i z uwagi na przydarzające się turystą wypadki prawie na wszystkich budowlach widnieje napis „Zakaz Wstępu”. Zwiedzając takie obiekty należy pamiętać, że są one niebezpieczne i pełno w nich niebezpiecznych zardzewiałych stalowych elementów, zarwanych stropów, studni itp. niebezpieczeństw.

Osowiecka Twierdza jest twierdzą zaporową, wybudowana pośród naturalnych przeszkód wodnych składająca się z 4 fortów, oraz baterii z prochownią jako reduty łomżyńskiej.

Orginalna Pancerna kopuła obserwacyjna z okresu carskiego zamontowana na Polskim schronie bojowym z okresu międzywojennego.

W trakcie I wojny światowej we wrześniu 1914 roku załoga Twierdzy Osowieckiej prowadzi walki obronne przeciwko nacierającym Niemcom, którzy mimo użycia najcięższej artylerii moździerzowej kalibru 420 mm nie zdołali zdobyć twierdzy, ani złamać morale obrońców. Rozwścieczeni Niemcy niepowodzeniami pod Osowcem 6 sierpnia 1915 roku użyli gazów bojowych przeciwko obrońcą, którzy w tym czasie nie posiadali jeszcze na wyposażeniu masek przeciw gazowych, (pierwsze maski gazowe konstrukcji Zielińskiego pojawiły się w armii Rosyjskiej dopiero w lutym 1916 roku). W wyniku ataku gazowego ocalała zaledwie garstka obrońców, która odparła szturm piechoty niemieckiej, który nastąpił po ataku gazowym, a następnie przeprowadziła kontratak, który tak bardzo zaskoczył swym widokiem, plujących krwią, poparzonych i duszących się żołnierzy rosyjskich, że w szeregach piechoty niemieckiej wybuchła panika, atak ten przeszedł do historii i nazwany został ” Atakiem Trupów”.

Dopiero w drugiej połowie sierpnia 1915r w związku z ogólną sytuacją na froncie twierdza została ewakuowana, jednak przed opuszczeniem twierdzy załoga rosyjska wysadziła w powietrze część budowli.
Z uwagi na fakt, iż nigdy nie została zdobyta, nazwano ją jako, „Rosyjskie Verdun”.

Po I wojnie światowej w Twierdzy Osowiec stacjonowało Wojsko Polskie, jednak we wrześniu 1939 roku, armia Polska nie broniła twierdzy, gdyż główne uderzenie armii hitlerowskiej skierowane było na przeprawę pod „Wizną”, która to bitwa przeszła do historii pod nazwą „Polskie Termopile” ale to już inna historia.

Ciekawostką w Forcie II są zachowane w miarę dobrym stanie polskie schrony bojowe przy budowie, których wykorzystano elementy z umocnień pochodzących z okresu I wojny światowej.

Zachowany mechanizm wysuwania austro-węgierskiej wieży pancernej wysuwalno obrotowej, zamontowanej na polskim schronie z lat trzydziestych ( na ścianie widoczna data 1931).